Zolang Rusland en China de dominante politieke en economische machten in de regio blijven, zal het Centraal-Aziatische hartgebied een doelwit van de VS en de EU blijven voor bedreigingen, steekpenningen en kleurenrevoluties.

Het historische Heartland – of Centraal-Eurazië – is en blijft het belangrijkste slagveld in de New Great Game, uitgevochten tussen de Verenigde Staten en het strategisch partnerschap tussen China en Rusland, schrijft Pepe Escobar.

De oorspronkelijke Great Game ging eind 19e eeuw tussen het Britse en het Russische rijk en is in feite nooit weggeweest: het is alleen maar uitgezaaid tot de entente VS-VK versus de USSR en vervolgens de VS-EU versus Rusland.

Volgens het door Mackinder ontworpen geopolitieke spel dat in 1904 door het imperiale Groot-Brittannië werd geconceptualiseerd, is het Heartland de spreekwoordelijke “spil van de geschiedenis” en is zijn opnieuw gestimuleerde historische rol in de 21e eeuw nog net zo relevant als eeuwen geleden: een belangrijke drijvende kracht achter de opkomende multipolariteit.

Het is dus geen wonder dat alle grootmachten aan het werk zijn in Heartland/Centraal Eurazië: China, Rusland, VS, EU, India, Iran, Turkiye en in mindere mate Japan. Vier van de vijf Centraal-Aziatische “stans” zijn volwaardige leden van de Shanghai Cooperation Organization (SCO): Kazachstan, Oezbekistan, Kirgizië en Tadzjikistan. En sommigen, zoals Kazachstan, kunnen binnenkort lid worden van BRICS+.

De belangrijkste directe geopolitieke botsing om invloed in het Heartland plaatst de VS tegen Rusland en China op talloze politieke, economische en financiële fronten.

De imperiale modus operandi geeft de voorkeur aan – wat anders – dreigementen en ultimatums. Nog maar vier maanden geleden toerden Amerikaanse afgezanten van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, Financiën en het Office of Foreign Affairs Control (OFAC) door het Heartland met een heel pakket “geschenken”, als in flagrante of nauwelijks verhulde bedreigingen. De belangrijkste boodschap: als je Rusland “helpt” of zelfs maar handel drijft met Rusland, krijg je secundaire sancties opgelegd.

Informele gesprekken met bedrijven in Samarkand en Bukhara in Oezbekistan en contacten in Kazachstan onthullen een patroon: iedereen lijkt zich ervan bewust dat de Amerikanen er alles aan zullen doen om Heartland/Centraal-Azië onder schot te houden.

Koningen van de oude zijderoutes

Er is nauwelijks een relevantere plek in het Heartland om het huidige machtsspel te observeren dan Samarkand, het legendarische ‘Rome van het Oosten’. Hier bevinden we ons in het hart van het oude Sogdiana – het historische handelskruispunt tussen China, India, Parthië en Perzië, een enorm belangrijk knooppunt van Oost-West culturele trends, het zoroastrisme en pre-/post-islamitische vectoren.

Van de 4e tot de 8e eeuw waren het de Sogdiërs die de karavaanhandel tussen Oost-Azië, Centraal-Azië en West-Azië monopoliseerden. Ze vervoerden zijde, katoen, goud, zilver, koper, wapens, aroma’s, bont, tapijten, kleding, keramiek, glas, porselein, sieraden, halfedelstenen en spiegels. Sluwe Sogdische kooplieden gebruikten bescherming van nomadische dynastieën om de handel tussen China en Byzantium te versterken.

De meritocratische Chinese elite, die redeneert in termen van zeer lange historische cycli, is zich zeer bewust van al het bovenstaande: dat is een belangrijke drijfveer achter het concept van de Nieuwe Zijderoute, officieel bekend als BRI (Belt and Road Initiative), zoals bijna 10 jaar geleden aangekondigd door president Xi Jinping in Astana, Kazachstan. Beijing is van plan om de banden met zijn westerse buren aan te halen als de noodzakelijke weg naar meer pan-Eurasische handel en connectiviteit.

Peking en Moskou hebben complementaire aandachtspunten als het gaat om de betrekkingen met het Heartland – altijd volgens het principe van strategische samenwerking. Beiden houden zich sinds 1998 bezig met regionale veiligheids- en economische samenwerking met Centraal-Azië. De SCO, opgericht in 2001, is een feitelijk product van de gemeenschappelijke strategie tussen Rusland en China en tevens een platform voor non-stop dialoog met het Heartland.

Hoe verschillende Centraal-Aziatische “stans” erop reageren, is een probleem op meerdere niveaus. Tadzjikistan bijvoorbeeld, economisch kwetsbaar en sterk afhankelijk van de Russische markt als leverancier van goedkope arbeidskrachten, voert officieel een “open deur”-beleid voor elke vorm van samenwerking, ook met het westen.

Kazachstan en de VS hebben een Strategic Partnership Council opgericht (hun laatste bijeenkomst was eind vorig jaar). Oezbekistan en de VS hebben een ‘strategische partnerschapsdialoog’, die eind 2021 is opgezet. De aanwezigheid van het Amerikaanse bedrijfsleven is heel goed zichtbaar in Tasjkent, via een imposant handelscentrum, om nog maar te zwijgen van Coke en Pepsi in elke Oezbeekse dorpswinkel op de hoek.

De EU probeert bij te blijven, vooral in Kazachstan, waar meer dan 30 procent van de buitenlandse handel (39 miljard dollar) en investeringen (12,5 miljard dollar) uit Europa komt. De Oezbeekse president Shavkat Mirziyoyev – enorm populair omdat hij het land vijf jaar geleden openstelde – kreeg 9 miljard dollar aan handelsovereenkomsten binnen toen hij drie maanden geleden Duitsland bezocht.

Sinds de start van de Chinese BRI tien jaar geleden heeft de EU ter vergelijking ongeveer 120 miljard dollar geïnvesteerd in het Heartland: niet al te armoedig (40 procent van de totale buitenlandse investeringen), maar nog steeds onder de Chinese toezeggingen.

Wat is Turkiye eigenlijk van plan? 

De imperiale focus in het Heartland is voorspelbaar Kazachstan, vanwege zijn enorme olie- en gasbronnen. De handel tussen de VS en Kazachstan vertegenwoordigt 86 procent van alle Amerikaanse handel met Centraal-Azië, wat vorig jaar een niet-indrukwekkende $ 3,8 miljard bedroeg. Vergelijk dat cijfer met slechts 7 procent van de Amerikaanse handel met Oezbekistan.

Het is redelijk om te beweren dat de meeste van deze vier Centraal-Aziatische “stans” in de SCO “veelzijdige diplomatie” beoefenen, in een poging om geen ongewenste imperiale woede op te wekken. Kazachstan gaat op zijn beurt voor ‘evenwichtige diplomatie’: dat is onderdeel van zijn Concept of Foreign Policy 2014-2020.

In zekere zin drukt het nieuwe motto van Astana enige continuïteit uit met het vorige, ‘multi-vectordiplomatie’, dat tot stand kwam tijdens de bijna drie decennia durende heerschappij van voormalig president Nursultan Nazarbayev. Kazachstan, onder president Kassym-Jomart Tokayev, is lid van de SCO, de Eurasia Economic Union (EAEU) en BRI, maar moet tegelijkertijd 24/7 alert zijn op imperiale machinaties. Het was tenslotte Moskou en de snelle tussenkomst van de door Rusland geleide Collectieve Veiligheidsverdragsorganisatie ( CSTO) die Tokayev begin 2022 redde van een poging tot kleurenrevolutie.

De Chinezen van hun kant investeren in een collectieve aanpak, die bijvoorbeeld werd gestold in spraakmakende bijeenkomsten zoals de China-Centraal-Azië 5+1-top, die slechts 3 maanden geleden werd gehouden.

Dan is er nog het uiterst merkwaardige geval van de Organisatie van Turkse Staten (OTS), voorheen de Turkse Raad, waarin Turkije, Azerbeidzjan en drie Centraal-Aziatische “stans”, Kazachstan, Oezbekistan en Kirgizië, verenigd zijn.

Het overkoepelende doel van deze OTS is “het bevorderen van alomvattende samenwerking tussen Turkssprekende staten”. In de praktijk is er in Heartland niet veel te zien, afgezien van een enkel reclamebord dat Turkse producten promoot. Een bezoek aan het secretariaat in Istanbul in het voorjaar van 2022 leverde niet bepaald harde antwoorden op, afgezien van vage verwijzingen naar “projecten rond economie, cultuur, onderwijs, transport” en, belangrijker nog, douane.

Afgelopen november ondertekende de OTS in Samarkand een overeenkomst “over de oprichting van een vereenvoudigde douanecorridor”. Het is nog te vroeg om te zeggen of dit een soort mini-Turkiye Zijderoute door het Heartland zou kunnen aanwakkeren.

Toch is het verhelderend om in de gaten te houden waar ze de volgende keer mee op de proppen komen. Hun handvest bevoorrecht “het ontwikkelen van gemeenschappelijke standpunten over kwesties van buitenlands beleid”, “het coördineren van acties om internationaal terrorisme, separatisme, extremisme en grensoverschrijdende misdaden te bestrijden” en het creëren van “gunstige voorwaarden voor handel en investeringen”.

Turkmenistan – de eigenaardige Centraal-Aziatische “stan” die heftig aandringt op zijn absolute geopolitieke neutraliteit – is toevallig een OTS-waarnemersstaat. Eveneens in het oog springend is een centrum van nomadische beschavingen in de Kirgizische hoofdstad Bishkek.

Het Russische-Heartland raadsel oplossen

De westerse sancties tegen Rusland hebben uiteindelijk heel wat spelers in het Heartland profijt opgeleverd. Omdat de economieën van Centraal-Azië nauw verbonden zijn met Rusland, schoot de export omhoog – net zoveel als de import uit Europa trouwens.

Heel wat EU-bedrijven vestigden zich in het Heartland nadat ze Rusland hadden verlaten – met het overeenkomstige proces van geselecteerde Centraal-Aziatische tycoons die Russische activa kochten. Tegelijkertijd verhuisden, vanwege de Russische troepenmobilisatie, aantoonbaar tienduizenden relatief rijke Russen naar het Heartland, terwijl extra veel Centraal-Aziatische arbeiders een nieuwe baan vonden, vooral in Moskou en St. Petersburg.

Vorig jaar bijvoorbeeld, schoten de overmakingen naar Oezbekistan omhoog tot een forse 16,9 miljard dollar: 85 procent hiervan (ongeveer 14,5 miljard dollar) was afkomstig van arbeiders in Rusland. Volgens de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling zullen economieën in het Heartland groeien met een gezonde 5,2 procent in 2023 en 5,4 procent in 2024.

Die economische impuls is duidelijk zichtbaar in Samarkand: de stad is tegenwoordig een gigantische bouw- en restauratielocatie. Onberispelijk nieuwe, brede boulevards schieten overal uit de grond, compleet met weelderig groen landschap, bloemen, fonteinen en brede trottoirs, allemaal sprankelend schoon. Geen zwervers, geen daklozen, geen crackheads. Bezoekers uit vervallen westerse metropolen zijn stomverbaasd.

In Tasjkent bouwt de Oezbeekse regering een enorm, verbluffend centrum van de islamitische beschaving, sterk gericht op pan-Eurazische zaken.

Het lijdt geen twijfel dat de belangrijkste geopolitieke vector in het hele Heartland de relatie met Rusland is. Russisch blijft de lingua franca op elk gebied van het leven.

Laten we beginnen met Kazachstan, dat een enorme 7.500 km lange grens met Rusland deelt (maar toch zijn er geen grensgeschillen). In de USSR werden de vijf Centraal-Aziatische “stans” in feite “Centraal-Azië en Kazachstan” genoemd, omdat een groot deel van Kazachstan in het zuiden van West-Siberië ligt, dicht bij Europa. Kazachstan ziet zichzelf als bij uitstek Euraziatisch – het is geen wonder dat Astana sinds de jaren na Nazarbajev de integratie van Eurazië voorstaat.

Vorig jaar, op het St. Petersburg Economisch Forum, vertelde Tokajev persoonlijk aan de Russische president Vladimir Poetin dat Astana de onafhankelijkheid van de Volksrepublieken Donetsk en Lugansk niet zou erkennen. Kazachse diplomaten blijven benadrukken dat ze het zich niet kunnen veroorloven om het land als toegangspoort te gebruiken om Westerse sancties te omzeilen – hoewel dat, in de schaduw, in veel gevallen wel gebeurt.

Kirgizië van zijn kant annuleerde de CSTO “Strong Brotherhood-2022” gezamenlijke militaire oefeningen die gepland waren voor oktober vorig jaar – het is vermeldenswaard dat het probleem in dit geval niet Rusland was, maar een grensprobleem met Tadzjikistan.

Poetin heeft voorgesteld om een ​​gasunie tussen Rusland, Kazachstan en Oezbekistan op te richten. Zoals het er nu uitziet, is er niets gebeurd en zal het misschien ook niet gebeuren.

Al deze moeten worden beschouwd als kleine tegenvallers. Vorig jaar bezocht Poetin voor het eerst in lange tijd alle vijf de Centraal-Aziatische “stans”. In navolging van China hielden ze ook voor het eerst een 5+1-top. Russische diplomaten en zakenlieden bevaren fulltime Heartland-wegen. En laten we niet vergeten dat de presidenten van alle vijf de Centraal-Aziatische ‘stans’ zelf aanwezig waren bij de parade op het Rode Plein in Moskou op Victory Day afgelopen mei.

De Russische diplomatie weet alles wat er te weten valt over de grote imperiale obsessie om de Centraal-Aziatische “stans” aan Russische invloed te onttrekken.

Dat gaat veel verder dan de officiële Amerikaanse strategie voor Centraal-Azië 2019-2025 – en het heeft de status van hysterie bereikt na de vernedering van de VS in Afghanistan en de dreigende vernedering van de NAVO in Oekraïne.

Op het cruciale energiefront herinneren maar heel weinigen zich vandaag dat de pijpleiding Turkmenistan-Afghanistan-Pakistan-India (TAPI), toen teruggebracht tot TAP (India trok zich terug), een prioriteit was van de Amerikaanse Nieuwe Zijderoute, bedacht op het ministerie van Buitenlandse Zaken en in 2011 verkocht door de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton.

Er gebeurde niets praktisch met die taart in de lucht. Wat de Amerikanen onlangs wel hebben gedaan, was de ontwikkeling van een concurrent, de Iran-Pakistan (IP)-pijplijn, dwarsbomen door Islamabad te dwingen deze te annuleren, in de nasleep van het hele lawfare-schandaal dat bedoeld was om de voormalige premier Imran Khan uit het Pakistaanse politieke leven te verwijderen.

Toch is de TAPI-IP Pipelineistan-saga nog lang niet voorbij. Nu Afghanistan vrij is van Amerikaanse bezetting, zijn zowel het Russische Gazprom als Chinese bedrijven zeer geïnteresseerd in deelname aan de aanleg van TAPI: de pijpleiding zou een strategisch BRI-knooppunt zijn, verbonden met de China-Pakistan Economic Corridor (CPEC) in de kruispunt tussen Centraal- en Zuid-Azië.

Het ‘buitenaardse’ collectieve westen

Hoezeer Rusland ook een bekende valuta is – en zal blijven – in het hele Heartland, het Chinese model is onovertroffen als voorbeeld van duurzame ontwikkeling dat een reeks inheemse Centraal-Aziatische oplossingen kan inspireren.

Wat heeft het rijk daarentegen te bieden? In een notendop: verdeel en heers, via zijn lokale terreurhandlangers zoals ISIS-Khorasan, geïnstrumentaliseerd om politieke destabilisatie aan te wakkeren in de zwakste Centraal-Aziatische knooppunten, bijvoorbeeld van de Ferghana-vallei tot de Afghaans-Tadzjiekse grens.

De vele uitdagingen waarmee het Heartland wordt geconfronteerd, zijn in detail besproken tijdens vergaderingen zoals de Valdai Central Asian Conference.

Valdai Club-expert Rustam Khaydarov heeft misschien wel de meest beknopte beoordeling van de West-Heartland-relaties bedacht:

“Het collectieve Westen is ons vreemd, zowel qua cultuur als qua wereldbeeld. Er is geen enkel fenomeen of gebeurtenis, of element van de moderne cultuur, dat zou kunnen dienen als basis voor een relatie en toenadering tussen de VS en de Europese Unie enerzijds en Centraal-Azië anderzijds. Amerikanen en Europeanen hebben geen idee van de cultuur en mentaliteit of tradities van de volkeren van Centraal-Azië, dus ze konden en zullen niet in staat zijn om met ons om te gaan. Centraal-Azië ziet economische welvaart niet in samenhang met de liberale democratie van het Westen, wat in wezen een vreemd concept is voor de landen in de regio.”

Gezien dit scenario, en in de context van een New Great Game die met de dag steeds feller wordt, is het geen wonder dat sommige diplomatieke kringen in Heartland zeer geïnteresseerd zijn in een nauwere integratie van Centraal-Azië in BRICS+. Dat is iets wat zeker besproken zal worden op de BRICS-top volgende week in Zuid-Afrika.

De strategische formule leest als Rusland + Centraal-Azië + Zuid-Azië + Afrika + Latijns-Amerika – nog een ander voorbeeld van “Global Globe” (om Loekasjenko te citeren) integratie. Het kan allemaal beginnen met Kazachstan dat de eerste Heartland-natie wordt die wordt geaccepteerd als lid van BRICS+.

Daarna is de hele wereld een podium voor de hernieuwde terugkeer van het Heartland op het gebied van transport, logistiek, energie, handel, productie, investeringen, infotech, cultuur en – last but not least, in de geest van de zijderoutes, oud en nieuw – “uitwisselingen van mensen tot mensen”.

Help ons de censuur van BIG-TECH te omzeilen en volg ons op Telegram:

Telegram: t.me/dissidenteen

Ongepaste ‘boemer Hitler- en nazivergelijkingen’ verdwijnen in de prullenbak, en –

Oproepen tot geweld in de comments worden beantwoord met een onmiddellijke permaban !

Er wordt vooraf gemodereerd dus het kan even duren voor je comment verschijnt.

Klik op de tag ⬇️ om meer te lezen over