Er is een sterke voorkeur om ongemakkelijke waarheden over de kwestie uit het zicht te houden. Maar dit is een goed moment om het te beschouwen, schrijft Martin Henry.
De grote zwarte schrijver uit het begin van de 20e eeuw, Zora Neale Hurston, klaagde bitter dat “de blanken hier in Amerika mijn volk in slavernij hielden. Ze hadden ons gekocht, het is waar, en ons uitgebuit”.
Maar het onontkoombare feit dat in mijn hoofd bleef hangen was: “Mijn volk had me verkocht… . Mijn eigen volk had hele naties uitgeroeid en families uit elkaar gerukt met winstoogmerk, voordat de vreemden hun kans kregen. Het was een ontnuchterende gedachte. De universele aard van hebzucht maakte indruk op mij.” En we zouden kunnen toevoegen, de universele aard van de slavernij.
Afrikaanse koningen waren bereid om te zorgen voor een gestage stroom van gevangenen, waarvan ze zeiden dat ze misdadigers of krijgsgevangenen waren die gedoemd waren te worden geëxecuteerd. Velen waren dat niet, maar dit weerhield handelaren er niet van om zich voor te doen als filantropen die de Afrikanen van de dood redden en hen een beter en productiever leven boden.
Toen Frankrijk en Groot-Brittannië in het begin van de 19e eeuw de slavernij op hun grondgebied verboden, stuurden Afrikaanse leiders die rijk en machtig waren geworden door de slavenhandel, protestdelegaties naar Parijs en Londen. Groot-Brittannië schafte de slavenhandel en de slavernij af ondanks de felle tegenstand van West-Afrikaanse en Arabische handelaren.
Volgens Basil Davidson, gevierd geleerde van de Afrikaanse geschiedenis, in zijn boek The African Slave Trade: “Het idee dat Europa de slavenhandel helemaal aan Afrika oplegde is zonder enige basis in de geschiedenis … . De Afrikanen die betrokken waren bij de handel waren zelden de hulpeloze slachtoffers van een handel die ze niet begrepen: Integendeel, ze reageerden op de uitdaging ervan. Ze maakten gebruik van de mogelijkheden ervan.”
Tot de 18e eeuw hadden maar weinig Europeanen morele bedenkingen bij slavernij, wat in strijd was met geen enkele belangrijke maatschappelijke waarde voor de meeste mensen in de wereld. In de Arabische wereld, die als eerste grote aantallen slaven uit Afrika importeerde, was de slavenhandel kosmopolitisch. Slaven van alle soorten werden in open bazaars verkocht. De Arabieren speelden een belangrijke rol als tussenpersoon in de trans-Atlantische slavenhandel en uit onderzoeksgegevens blijkt dat zij tussen de 7e en de 19e eeuw meer dan 14 miljoen zwarte slaven over de Sahara en de Rode Zee transporteerden, evenveel of meer dan er naar Amerika werden verscheept, afhankelijk van de schattingen voor de trans-Atlantische slavenhandel.
Volgens John Allembillah Azumah, author of The Legacy of Arab-Islam in Africa: A Quest for Inter-religious Dialogue zijn die cijfers nog wat hoger (red.):
Een minimum van 28 miljoen Afrikanen werden in slavernij gevoerd door het islamitische Midden-Oosten. En omdat, minstens 80% van hen die gevangen genomen werden, zo is uitgerekend, stierven voordat ze de slavenmarkt bereikten, is het aannemelijk dat het dodental van 1400 jaar Arabische en islamitische slavenjachten in Afrika zo hoog zou kunnen zijn als 112 miljoen. Als we dat optellen bij het aantal dat verkocht werd op de slavenmarkten, zou het totale aantal Afrikaanse slachtoffers van de trans-Saharaanse en Oost-Afrikaanse slavenhandel wel eens aanmerkelijk hoger uit kunnen vallen dan 140 miljoen.
Tunde Obadina, directeur van Africa Business Information Services, heeft het belang van Groot-Brittannië en andere westerse landen voor het beëindigen van de slavenhandel erkend. “Toen Groot-Brittannië de slavenhandel in 1807 afschafte,” schreef hij, “kreeg het niet alleen te maken met tegenwerking van blanke slavendrijvers, maar ook van Afrikaanse heersers die gewend waren geraakt aan de rijkdom die werd verkregen door de verkoop van slaven of van de belastingen die werden geïnd op de slaven die door hun domein werden vervoerd. De Afrikaanse slavenhandelaren waren zeer verontrust door het nieuws dat de wetgevers in het parlement in Londen hadden besloten een einde te maken aan hun bron van inkomsten. Maar zolang er vraag was vanuit Amerika naar slaven, ging de lucratieve handel door.
“Slavenhandel voor de export,” merkt Obadina op, “eindigde in Nigeria en elders in West-Afrika nadat de slavernij eindigde in de Spaanse koloniën van Brazilië en Cuba in 1880. Een gevolg van het einde van de slavenhandel was de uitbreiding van de binnenlandse slavernij, omdat Afrikaanse zakenlieden de handel in menselijke goederen verving door een toename van de export van primaire grondstoffen. Er was arbeid nodig om de nieuwe bron van rijkdom voor de Afrikaanse elites te cultiveren. Het einde van de afschuwelijke handel had niets te maken met de gebeurtenissen in Afrika. Heersers en handelaars zouden daar met plezier de mensen zijn blijven verkopen zolang er vraag naar was”.
Mali heeft de slavernij pas in 1960 wettelijk afgeschaft en honderdduizenden mensen zijn daar in 2015 nog steeds tot slaaf gemaakt, ondanks de wet.
Zoals Thomas Sowell, een zwarte conservatieve Amerikaanse geleerde, heeft aangegeven zijn de inspanningen van de Europese naties om de slavernij uit te roeien zo goed als genegeerd. “Ongelooflijk laat in de geschiedenis van de mensheid”, schrijft hij, “heeft een massale morele afkeer zich ingezet die eindelijk ingaat tegen de slavernij – eerst in het 18e eeuwse Engeland, en vervolgens in de 19e eeuw, in de hele westerse beschaving. Maar alleen in de westerse beschaving… Afrikanen, Arabieren en Aziaten blijven zich verzetten tegen het opgeven van hun slaven. Alleen omdat de Westerse macht op zijn hoogtepunt was in de 19e eeuw was het Westerse imperialisme in staat om de afschaffing van de slavernij over de hele wereld op te leggen – zoals het de rest van zijn overtuigingen en agenda’s oplegde, ten goede of ten kwade”.
Het verzet van Afrikanen, Aziaten en Arabieren was monumentaal ter verdediging van de slavernij en duurde meer dan een eeuw, schrijft Sowell. Alleen de overweldigende militaire macht van het Westen stelde haar in staat om in deze kwestie te zegevieren, en alleen de morele verontwaardiging van de westerse volkeren hield hun regeringen politiek gezien bij de les om de druk tegen de slavernij over de hele wereld te handhaven.
De Ghanese politicus en onderwijzer Samuel Sulemana Fuseini heeft erkend dat zijn Ashante-voorouders hun grote rijkdom hebben vergaard door Afrikanen te ontvoeren, gevangen te nemen en als slaven te verkopen.
De Ghanese diplomaat Kofi Awoonor heeft ook geschreven: “Ik geloof dat er een grote psychische schaduw over Afrika hangt, en het heeft veel te maken met onze schuld en ontkenning van onze rol in de slavenhandel. Ook wij hebben schuld aan wat in wezen een van de meest gruwelijke misdaden in de geschiedenis van de mensheid was”.
In 2000, tijdens een ceremonie die werd bijgewoond door afgevaardigden van verschillende Europese landen en de Verenigde Staten, maakten ambtenaren van Benin de verontschuldigingen van president Mathieu Kerekou bekend voor de rol van zijn land in de “verkoop van miljoenen Afrikanen aan blanke slavenhandelaren”.
“We roepen om vergeving en verzoening,” zei Luc Gnacadja, Benin’s minister van milieu en huisvesting.
Cyrille Oguin, Benin’s ambassadeur in de Verenigde Staten, erkende: “We delen in de verantwoordelijkheid voor deze vreselijke menselijke tragedie.”
Een jaar later drong de president van Senegal, Abdoulaye Wade, die zelf de afstammeling is van generaties slavendrijvers en Afrikaanse koningen, er bij de Europeanen, Amerikanen en Afrikanen op aan om openlijk hun gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de Atlantische slavenhandel te erkennen en te onderwijzen. Wade’s opmerkingen kwamen kort na de release van “de eerste Afrikaanse film die de Afrikaanse betrokkenheid bij de slavenhandel met het Westen” door Roger Gnoan M’bala, de regisseur uit Ivoorkust, onder de loep nam.
“Het is aan ons,” verklaarde M’Bala, “om over slavernij te praten, de wonden te openen van wat we altijd verborgen hebben gehouden en op te houden zo kinderachtig te zijn om de verantwoordelijkheid bij anderen leggen ….”
“In onze eigen mondelinge traditie wordt slavernij doelbewust achterwege gelaten omdat Afrikanen zich schamen als we de confrontatie met slavernij aangaan. Laten we wakker worden en naar onszelf kijken door ons eigen beeld.”
Maar Afrikaanse slavenhouders en slavenhandelaren zagen zichzelf of hun slaven niet als ‘Afrikanen’. In plaats daarvan beschouwden ze zichzelf in stamverband en hun slaven als buitenlanders of inferieure mensen.
Wat William Wilberforce en andere abolitionisten overwonnen, legt een schrijver uit, was iets wat nog erger was dan slavernij, iets wat veel fundamenteler was en nauwelijks te zien was van waar we nu staan: Ze overwonnen de mentaliteit die slavernij aanvaardbaar maakte en het mogelijk maakte om te overleven en te gedijen voor millennia. Ze vernietigden een hele manier om de wereld te zien, een manier die vanaf het begin van de geschiedenis de overhand had, en vervingen deze door een andere manier om de wereld te zien.
Thomas Sowell merkt op dat “de anti-slavernij beweging werd geleid door mensen die vandaag de dag “religieus rechts” zouden worden genoemd en dat de organisatie ervan werd gecreëerd door conservatieve zakenmensen. “Bovendien was wat de slavernij in de niet-westerse wereld vernietigde, het Westerse imperialisme”, stelt hij. “Niets is zo schokkend en disharmonisch met de visie van de hedendaagse intellectuelen als het feit dat het zakenmensen, devote religieuze leiders en Westerse imperialisten waren die samen de slavernij over de hele wereld vernietigden. En als het niet past bij hun visie, is het voor hen hetzelfde alsof het nooit is gebeurd.”
Meld je aan voor onze nieuwsbrief:
[newsletter_form button_label=”Abonneer!”]
[newsletter_field name=”email” label=”Email”]
[/newsletter_form]
