De beruchte heerschappij van de Islamitische Staat over grote delen van Irak in 2014 en 2016 heeft niet alleen geleid tot een humanitaire crisis, maar heeft ook de economie van het land uitgeput. De uitbreiding in Irak, die gekenmerkt werd door de controle over uitgestrekte gebieden van het land, met name de verovering van de stad Mosoel in juni 2014, stelde de organisatie ook in staat om meer dan 121 bankfilialen in beslag te nemen, volgens de Centrale Bank, in wat werd omschreven als een van de grootste bankovervallen die de wereld ooit heeft meegemaakt. De Islamitische Staat heeft in totaal ongeveer 830 miljoen dollar gestolen.

Desondanks bleven sommige banken, waaronder Deutsche Bank en met name haar Amerikaanse filialen, geldovermakingen naar Irak toestaan, ondanks de controle van de groep over grote delen van het land, bericht Middle-East Monitor.

Uit gelekte bankdocumenten die door BuzzFeed News zijn verkregen en met ICIJ, ARIJ en andere mediapartners zijn gedeeld in het kader van het FinCEN Files onderzoek, blijkt dat er tussen 15 juni 2014 en 30 juni 2015 verdachte geldovermakingen van ten minste 4 miljard dollar zijn gedaan door de Amerikaanse filialen van Deutsche Bank en Bank of America, naar een aantal Iraakse banken.

Van 2 tot 13 februari 2015 heeft The Bank of America 524 bankoverschrijvingen van Amerikaanse bankrekeningen naar verschillende Iraakse bankfilialen gemarkeerd voor meer dan 16,8 miljoen dollar, en van 18 tot 20 mei van hetzelfde jaar heeft The Bank of America 244 bankoverschrijvingen gemarkeerd die varieerden van 46,54 dollar tot maar liefst 28 miljoen dollar per keer, voor een totaal van ongeveer 41,4 miljoen dollar.

De bank diende de twee verdachte activiteitenrapporten (SAR’s) in “als onderdeel van een speciaal project van The Bank of America om overboekingen te identificeren die afkomstig zijn van en verzonden worden naar deze financiële instellingen in Irak.”

Evenzo diende Deutsche Bank Trust Company Americas hun SAR’s in bij FinCEN “in combinatie met voortdurende samenwerking op het gebied van wetshandhaving”, waarvan de exacte aard onduidelijk is.

Hun eerste verslag van de 15 SAR’s die in januari 2015 werden ingediend, controleerde 3.844 transacties die tussen 15 juni 2014 en 15 december 2014 werden uitgevoerd met een waarde van meer dan 2,3 miljard dollar, waarbij 13 Iraakse banken betrokken waren.

In geen van de rapporten van de bank zijn klantgegevens of gegevens over de begunstigden opgenomen.

Deutsche Bank: Financiering van gewapende groepen in Irak?

Hoewel de SAR’s niet specificeerden om welke bankfilialen het ging, werden de transacties verzonden en ontvangen tijdens het hoogtepunt van de heerschappij van de Islamitische Staat en zijn controle over verschillende Iraakse bankfilialen. Veel van de banken in Noord-Irak bevonden zich in gebieden onder controle van de IS, en dergelijke overdrachten konden de opbrengst zijn van de illegale olie- en gashandel waar de organisatie grotendeels op vertrouwde in haar controlegebieden.

Volgens een rapport van de Centrale Bank, opgesteld door haar financieel adviseur, Dr. Waleed Eidy Abdul Nabi, heeft de bank in oktober 2017 verschillende voorzorgsmaatregelen genomen, waaronder de volgende, om het bankwezen en de financiële sector te beschermen tijdens de heerschappij van de islamitische staat:

• Stopzetting van de activiteiten van bankfilialen en niet-bancaire financiële instellingen in de gouvernementen (Mosul, Salahuddin, Diyala, Anbar) en een verbod op de overdracht of levering van vreemde valuta op grond van decreet nr. 9/2/185 van 3/7/2014 inzake de controle op het bankwezen.
• Het stopzetten van de inschrijving van banken en niet-bancaire financiële instellingen in het elektronische verrekeningssysteem en het betalingssysteem in het algemeen, gelegen in de gouvernementen (Nineveh, Kirkuk, Salahuddin, Diyala, en Anbar).
• Het opstellen van een uniform maandelijks verslag over de activiteiten van de filialen die onder de controle van de islamitische staat staan, dat aan de gouverneur moet worden voorgelegd om te voorkomen dat door IS verworven geld in het Iraakse bank- en financiële systeem terechtkomt.

Ondanks de voorzorgsmaatregelen die de Centrale Bank heeft genomen om de activiteiten van de bankkantoren in Mosoel op 7 juli 2014 te stoppen, heeft de president van de United Bank for Investment in Irak, Alaa Karam Allah, in een interview met The Financial Times op 17 juli 2014 verklaard dat de bank in Mosoel normaal functioneert: “[De bank] is niet gesloten en het werk is nog geen dag stilgelegd. Geen van onze medewerkers is aangevallen, en het gebouw is onaangetast.”

De Financial Action Task Force, een in Parijs gevestigde intergouvernementele organisatie ter bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme, heeft vanaf februari 2015 een rapport gepubliceerd over de financieringsbronnen van IS, waarin de bronnen in relatie tot hun belang als volgt worden geïdentificeerd:

1. Illegale opbrengsten door landbezetting, zoals bankovervallen, afpersing, controle van olievelden en raffinaderijen, diefstal van economische activa, en illegale belastingen op goederen en contanten die land binnenkomen onder controle van de organisatie.
2. Ontvoering in ruil voor losgeld
3. Donaties
4. Materiële steun, zoals die in verband met buitenlandse terroristische strijders
5. Fondsenwerving via “moderne communicatienetwerken”, d.w.z. sociale netwerksites

De activa van de Islamitische Staat werden geschat op 2,2 miljard dollar tegen het einde van 2015, waaronder olie- en gasreserves, contant geld, mineralen en land, volgens het Centrum voor de Analyse van het Terrorisme. Bovendien werd in de gegevens vermeld dat de illegale oliehandel van de organisatie een primaire bron van financiering was voor de organisatie.

In het licht van de verbeterde financiële omstandigheden van de Islamitische Staat verslechterde de financiële staat van Irak door de daling van de olieprijzen. Het begrotingstekort van de organisatie is gestegen van 6% van het bbp in 2014 tot 15% van het bbp in 2015. Bovendien zijn de deviezenreserves van de Centrale Bank van Irak volgens een IMF-rapport gedaald van 67 miljard dollar in 2014 tot 51 miljard dollar in 2015.

{…}

De grote vraag blijft: waarom werden deze enorme geldovermakingen toegestaan ondanks de verdenkingen en maatregelen tegen gewelddadig extremisme en de daarmee samenhangende sancties in de VS en Irak?

Verdeling van de verdachte overdrachten

In mei 2019 onthulde Deutsche Bank een softwarefout die het haar belette om gedurende bijna tien jaar enkele verdachte transacties aan de betrokken autoriteiten te melden. Als gevolg daarvan vonden duizenden verdachte banktransacties plaats zonder goede verantwoording of toezicht, waaronder de genoemde overboekingen van 2014-2015.

Over verdachte overdrachten vertelde Ross Delston, een advocaat uit Washington DC en Certified Anti-Money Laundering Specialist (CAMS), aan ARIJ dat “deze overdrachten de hele tijd doorgaan, en niemand weet welk percentage van de overdrachten feitelijk wordt betrapt”.

“De bank is verplicht om transacties te controleren, en het is aan hen om deze te stoppen, te blokkeren en of te melden. Ze zouden het kunnen blokkeren zonder het te melden, ze zouden het kunnen afwijzen zonder het te melden. Het is niet automatisch. Het is aan elke bank om te beslissen wat te doen, en niet elke bank is ijverig,” voegde hij toe.

Volgens de gelekte SARs, was de Handelsbank van Irak betrokken bij het grootste deel van de overdrachten; $3.6 miljard gemarkeerd vanaf Juni 2014 tot Juni 2015. Deutsche Bank rapporteerde niet over enige cliëntinformatie, noch precies wie het geld stuurde of ontving.

Opgemerkt moet worden dat de Iraakse Handelsbank, een staatsbank, de belangrijkste instelling is die door Bagdad wordt gebruikt voor handel en financiën. Toch werd een gerechtelijk bevel uitgevaardigd om de laatste twee directeuren van de bank, Hamdiya Al-Jaf en Faisal Wissam Al-Haimus (huidige president en CEO), te arresteren op grond van verschillende aanklachten, waaronder corruptie en wanbeheer.

De op één na grootste bank die bij deze overmakingen betrokken was, was de Ashur International Bank for Investment, een particuliere dochteronderneming van de Elaf Islamic Bank, en de Mosul Development and Investment Bank. In mei 2015 ontving de bank één ronde dollartransactie voor een bedrag van exact 15.250.000,00 dollar. Ook hier biedt Deutsche Bank geen informatie over de verzenders of ontvangers van de geldovermakingen.

De staats Rafidain Bank heeft 13,28% van de aandelen van Ashur.

Van 31 juli 2012 tot 17 mei 2013 legde het Amerikaanse ministerie van Financiën sancties op aan de Elaf Bank, op basis van haar kennis en facilitering van transacties, en het verlenen van grote financiële diensten, aan de Iranian Bank for Export Development (EDBI ). Elaf Bank en 10 van haar dochterondernemingen werden volgens hun rapporten gecontroleerd door Deutsche Bank.

Wat de Iraqi Islamic Bank for Investment and Development betreft, was de private bank betrokken bij ongeveer 43,3 miljoen dollar aan overmakingen, terwijl de Bank of Baghdad, eveneens een private bank, in dezelfde periode betrokken was bij meer dan 5,5 miljoen dollar. Dit is een aanvulling op een aantal andere Iraakse banken die in de rapporten worden genoemd.

De meeste van de genoemde banken hebben filialen in de belangrijkste steden van Irak, waaronder Bagdad, Mosul, Kirkuk en Erbil. Maar zoals gezegd, wordt in de SAR’s niet gespecificeerd welke filialen bij deze overmakingen betrokken waren.

“Het is dus mogelijk dat de verdachte transacties geen betrekking hadden op de IS. Binnenlandse Iraakse banken zouden echter gemakkelijk de wolk die over deze transacties hangt kunnen opheffen door aan de autoriteiten bekend te maken wie de partijen bij de transacties waren. Zo kan worden vastgesteld of deze partijen banden hadden met het extremisme”, aldus Henrich Böhmke, forensisch rechercheur gespecialiseerd financiën.

Rafidain Bank, de Iraqi Islamic Bank, Ashur International Bank for Investment, de Trade Bank of Iraq en Elaf Bank hebben niet gereageerd op verzoeken om commentaar.

Er werd echter alom gemeld dat de islamitische Staat na de overname van Mosul door IS in juni 2014 meer dan 400 miljoen dollar (500 miljard Iraakse dinar) in contanten heeft geplunderd van de financiële instellingen van de stad.

“Om te overleven moest een deel van dat geld weer in het legitieme banksysteem terechtkomen om externe partijen te betalen voor wapens, goederen en diensten. Dezelfde kanalen zouden waarschijnlijk worden gebruikt om geld te ontvangen van sympathisanten, klanten en debiteuren”, voegt Böhmke toe.

Een rapport van de Centrale Bank van Irak voor 2014, gepubliceerd in juli 2017, toonde de 121 bankkantoren die door IS worden gecontroleerd, waaronder 84 openbare bankkantoren en 37 die privé zijn.

Volgens het rapport stal de organisatie ongeveer 830 miljoen dollar van bankkantoren die onder haar controle vielen in de vorm van 101 miljoen dollar, en 856,5 miljard Iraakse dinar (727,6 miljoen dollar), waarvan meer dan de helft (meer dan 415 miljoen dollar), volgens het Amerikaanse tijdschrift Newsweek, werd afgenomen van de Trade Bank of Iraq.

Belangen van Deutsche Bank in Irak

De relaties van Deutsche Bank in Irak zijn divers, aangezien de bank sterke banden heeft met en belangen heeft in zowel de Iraakse regering als binnen Koerdistan.

1. De relatie van de bank met de Iraakse regering:

• Medio 2015 heeft de Iraakse overheid, onder leiding van Haider al-Abadi, drie banken, Deutsche Bank, Citibank en JPMorgan Chase, aangesteld om staatsobligaties uit te geven ter waarde van $6 miljard, met als doel het begrotingstekort van $25 miljard voor 2015 te financieren. De onderhandelingen met de banken en het hele proces werden geblokkeerd, maar de Iraakse overheid gaf in 2017 obligaties uit met een waarde van $2 miljard en benoemde Deutsche Bank, Citibank en JPMorgan Chase opnieuw als de belangrijkste co-directeurs van de nieuwe vijfjarige obligaties. Onlangs, in september 2019, keurde de Iraakse ministerraad onder leiding van Adel Abdul Mahdi een leningsovereenkomst goed tussen het federale ministerie van Financiën, Deutsche Bank en Standard Chartered voor de financiering van de bouw van 13 onderstations en de levering van 35 hoogspanningstransformatoren aan het ministerie van Elektriciteit door het Duitse bedrijf Siemens.

2. De transacties van de bank in Koerdistan:

• In februari 2015 koos Gulf Keystone Petroleum (GKP) in Koerdistan de bank en een tweede partij als financiële adviseurs voor potentiële transacties met betrekking tot activa of de verkoop van bedrijven. Vervolgens selecteerde de regionale regering van Koerdistan in juni 2015 twee banken, waaronder Deutsche Bank, om toezicht te houden op de potentiële verkoop van obligaties door de overheid. Later, in maart 2016, wendde de Qaiwan-groep in de regio Koerdistan zich opnieuw tot de bank, naast het filiaal van de Libanese Bank Med in Dubai, om een kredietaankoop van 75 miljoen dollar voor een periode van acht jaar te regelen.

Het is duidelijk dat Deutsche Bank een van de eerste en geprefereerde opties is voor Irak bij zijn financiële en olietransacties of consultaties. Maar waarom staat de Iraakse regering erop om zich tot een bank te wenden waarvan de reputatie is aangetast en de geloofwaardigheid ervan op het spel staat, vooral nadat ze ervan werd verdacht gewapende groepen in Irak te financieren en het bankieren voor gesanctioneerde Iraanse entiteiten te vergemakkelijken?

In feite is de relatie van de bank met Irak niet nieuw. De betrokkenheid van de Deutsche Bank bij Irak gaat terug tot 1888, toen de bank prioritaire rechten kreeg voor mijnbouwoperaties, waaronder olie en petroleum in het Ottomaanse rijk.

Deutsche Bank onder toezicht voor corruptie

Dit is zeker niet de eerste keer dat Deutsche Bank onder verdenking wordt geplaatst. Tot nu toe heeft zij miljarden dollars aan boetes opgelopen als gevolg van het witwassen van geld en verdachte transacties, naast het financieren van landen die onderworpen zijn aan Amerikaanse sancties voor het sponsoren van gewelddadig extremisme.

In november 2017 hebben de families van een aantal Amerikaanse soldaten die in Irak zijn gedood of gewond, een klacht ingediend tegen de Deutsche Bank en verschillende andere banken op beschuldiging van het verlenen van bankdiensten aan Iran, waardoor militanten 55 aanvallen konden uitvoeren op de Amerikaanse strijdkrachten in Irak.

De Amerikaanse rechter verwierp de rechtszaak echter in maart 2019 op grond van het feit dat het bewijs niet voldoende aantoonde dat de bank zich ervan bewust was dat zij via haar bankactiviteiten de militanten in staat stelde aanslagen te plegen in Irak door bij te dragen aan de overdracht van geld naar Hezbollah, Al Qaeda en andere groepen die volgens Reuters door de Amerikaanse regering als terroristische organisaties worden beschouwd.

Een andere prominente naam in de zaken tegen Deutsche Bank is die van Rhonda Kemper, wiens zoon door een bom in Basra is gedood, die volgens haar door Iraniërs is gemaakt en door de Iraanse Revolutionaire Garde aan Hezbollah en de Iraakse milities is overgedragen, die hem vervolgens in Basra hebben geplant. Kemper gebruikte in haar geval de Anti-Terrorismewet (“ATA”), aldus het rechtbankverslag. Toch werd haar zaak in december 2018 geseponeerd omdat ze “geen claim had ingediend”.

Bovendien heeft het New Yorkse Department of Financial Services de bank verschillende keren bestraft met haar gezaghebbende rol over Deutsche Bank, aangezien het Amerikaanse hoofdkantoor van Deutsche Bank in New York is gevestigd.

Delston merkt op dat, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Canada, de VS “geen rapportageverplichting heeft voor overschrijvingen van meer dan 10.000 dollar”. Dus, slechts een beperkt percentage van deze overschrijvingen worden gepakt.

“Daarom kunnen de boetes die aan de bank worden opgelegd zeer hoog zijn, gewoon als een waarschuwing aan andere banken dat ze zich beter aan deze regels moeten houden,” voegde hij eraan toe.

De sancties tegen Deutsche Bank zijn onder meer de volgende:

• In november 2015 kreeg de bank een boete van 258 miljoen dollar van het Financial Services Department en was zij verplicht een onafhankelijke toezichthouder aan te stellen en werknemers te ontslaan voor transacties en financiële transfers namens Iran, Syrië, Soedan en andere gesanctioneerde entiteiten, nadat zij had gedocumenteerd dat de Deutsche Bank van 1999 tot 2006 ten minste meer dan 27.200 geldovermakingen in dollars ter waarde van meer dan 10,86 miljard dollar heeft uitgevoerd namens Iraanse, Libische, Syrische, Birmese en Soedanese financiële instellingen, die onder andere onderworpen zijn aan Amerikaanse economische sancties.
• Wat betreft de financiële boetes die voortvloeien uit het witwassen van geld, die betrekking hebben op corruptie en het omgaan met verdachte personen, is de Duitse bank op 23 april 2015 een boete van 2,5 miljard dollar opgelegd, waarbij sommige contracten moesten worden beëindigd en sommige werknemers moesten worden verbannen wegens manipulatie van de rentevoeten. Vervolgens werd de bank begin 2017 een boete van $425 miljoen opgelegd omdat ze haar handelaars toestond een witwasoperatie uit te voeren met behulp van “spiegelhandel” in Rusland. Op 20 juni 2018 kreeg de bank vervolgens een boete van $205 miljoen wegens illegaal en “onveilig gedrag” in de valutahandel.

In november 2018 deden de Duitse autoriteiten een inval in het hoofdkantoor van de Deutsche Bank in Frankfurt, op zoek naar informatie over een witwasschandaal.

Het is duidelijk dat de reputatie van de bank vol zit met geloofwaardige beschuldigingen van juridische overtredingen. Desondanks is streng optreden niet voldoende geweest om ervoor te zorgen dat de bank zich onthoudt van illegale transacties of verdachte financiële overdrachten, en dat de bank verplicht is om transparantie in haar handelen te betrachten.

Als het systeem voor het melden van verdachte transacties van Deutsche Bank goed functioneerde, zoals de wet voorschrijft, ten tijde van de geldstromen van en naar de Iraakse banken in 2015, is het mogelijk dat sommige illegale stromen zouden zijn tegengehouden, waaronder mogelijke stromen van en naar de Islamitische Staat.