De oproep van Emmanuel Macron  aan Europa om zijn afhankelijkheid van de Verenigde Staten te verminderen en zijn eigen “strategische autonomie” te ontwikkelen, veroorzaakte een transatlantische driftbui. Het Atlanticistische establishment, zowel in de VS als in Europa, reageerde op een typisch ongebreidelde manier – en miste daarbij iets cruciaals: de woorden van Macron onthulden minder over de stand van de Euro-Amerikaanse betrekkingen dan over de intra-Europese betrekkingen.

Heel eenvoudig, het “Europa” waar Macron over spreekt, bestaat niet meer, als het ooit heeft bestaan. Op papier is bijna het hele continent verenigd onder één supranationale vlag: die van de Europese Unie. Maar dat is meer gebroken dan ooit, schrijft Thomas Fazi. Bovenop de economische en culturele scheidslijnen die het blok altijd hebben geteisterd, heeft de oorlog in Oekraïne ervoor gezorgd dat er opnieuw een enorme breuklijn is ontstaan ​​langs de grenzen van het IJzeren Gordijn. De Oost-West kloof is terug van weggeweest.

Dit werd onderstreept door de reactie op de opmerkingen van Macron. Enerzijds suggereerde Charles Michel, de Belgische voorzitter van de Europese Raad, dat het standpunt van de Franse president de standpunten weerspiegelt van verschillende West-Europese leiders, ook in Duitsland. Aan de andere kant sprak Mateusz Morawiecki, de premier van Polen, namens de meeste Midden- en Oost-Europese (CEE) landen toen hij verklaarde: “De alliantie met de Verenigde Staten is de absolute basis van onze veiligheid… In plaats van strategische autonomie op te bouwen vanuit de VS, stel ik een strategisch partnerschap met de VS voor.” Dit is geen tactisch of zelfs maar strategisch meningsverschil; dit zijn twee existentieel dichotome visies.

Misschien moeten we niet verbaasd zijn. De kloof tussen Oost en West is al eeuwenlang een van Europa’s bepalende geografische en politieke paradigma’s. Het einde van de Koude Oorlog en vervolgens de toetreding van de MOE-landen tot de EU, iets meer dan tien jaar later, werden beide aangekondigd als de langverwachte “terugkeer naar Europa” van de postcommunistische landen. Algemeen werd aangenomen dat het universalistische project van de EU alle grote sociale en culturele verschillen tussen West- en Centraal-Oost-Europa zou wegwerken, wat betekent dat het laatste langzaam meer op het eerste zou gaan lijken. Zo’n overmoedig (en aantoonbaar imperialistisch) project was gedoemd te mislukken; inderdaad, spanningen en tegenstellingen werden al snel duidelijk tussen de twee Europa’s.

Een vroeg onderwerp van onenigheid was onvermijdelijk Rusland. Sinds ze uit de Sovjetbezetting zijn voortgekomen, blijven verschillende MOE-staten, vooral die aan of dicht bij de grens met Rusland, de geostrategische bedoelingen van Moskou wantrouwen. West-Europese landen daarentegen, met Duitsland voorop, versterkten de economische banden met Rusland, vooral op het gebied van energie. Sommigen overwogen zelfs om een ​​geïntegreerd Euraziatisch geopolitiek blok op te bouwen dat zich in theorie uitstrekt van Lissabon tot Vladivostok. Vanuit een Centraal-Oost-Europees perspectief leek dit misschien gek, maar vanuit een West-Europees perspectief was het volkomen logisch, gezien de sterke historische, culturele en zelfs ideologische banden (vooral in die landen met ooit machtige communistische partijen) tussen West-Europa en Rusland.

In de loop der jaren heeft Amerika deze verdeeldheid versterkt. In 2003, bijvoorbeeld, aan de vooravond van de oorlog in Irak, bespotte Donald Rumsfeld Frankrijk en Duitsland als het “oude Europa”, dat hij contrasteerde met de vitaliteit van het “nieuwe Europa” – de MOE-staten die kort daarna werden opgenomen in NAVO. “Het zwaartepunt verschuift naar het oosten”, zei hij.

Verscheidene MOE-landen – Polen in het bijzonder, om voor de hand liggende redenen – hadden ook historische grieven tegen Duitsland, en ernstige twijfels over het ontstaan van een potentiële Russisch-Duitse as. Dit is de reden waarom het Nord Stream project bijna unaniem werd afgewezen door de MOE-landen. De integratie van het Oosten in de Duitse waardeketen, die als een van de succesverhalen van de EU wordt beschouwd, versterkte de ambivalente relatie van de regio met Duitsland: terwijl Centraal-Oost-Europa profiteerde van het feit dat het deel uitmaakte van Duitslands machtige “assemblageketen”, deed het ook de vrees voor EU-Duits economisch imperialisme herleven (in dit opzicht waren veel MOE-landen zo slim om niet toe te treden tot de eurozone).

De meest uitgesproken Oost-West breuklijnen ontstonden echter langs culturele lijnen, in plaats van langs economische of geopolitieke lijnen. In 1993 was Samuel Huntington de eerste die dit voorspelde dat het IJzeren Gordijn, dat Europa gedurende een halve eeuw politiek en ideologisch verdeeld had, zou worden vervangen door “het Fluwelen Gordijn” van de cultuur. West-Europa, schreef hij, is overwegend katholiek, protestant en anglicaans geweest, terwijl Oost-Europa overwegend orthodox was – en dit heeft geleid tot de opkomst van zeer verschillende sociale waarden. Waar West-Europa een meer individualistische en seculiere cultuur ontwikkelde die ‘liberale’ rechten en vrijheden hoog in het vaandel heeft staan, heeft Oost-Europa historisch gezien een meer collectivistische en gezinsgerichte cultuur, met een grotere nadruk op familie, gemeenschap, sociale relaties en religie. Na de Koude Oorlog streefden de MOE-staten ernaar om meer politiek en sociaal afgestemd te zijn op het Westen. Maar belangrijke verschillen over kwesties als immigratie, abortus en homorechten, evenals over nationale soevereiniteit bleven.

In de afgelopen jaren hebben de agressieve pogingen van de EU om haar integratiegerichte en sociaal progressieve waarden in Midden- en Oost-Europa op te leggen, geleid tot een steeds assertiever verzet. Het resultaat is een verzuring van de betrekkingen tussen de EU en de MOE en meer coördinatie tussen de MOE – zoals met de Visegrád-groep en het Drie Zeeën-initiatief – om hun autonomie te vergroten.

Tot voor kort werd de overgang naar een “onliberale” of “post-liberale” democratie in verschillende MOE-landen – met name Hongarije en Polen – omschreven als een van de grootste bedreigingen voor de EU, waarbij deze landen werden bestempeld als de bêtes noires van het blok. Maar de inval van Rusland in Oekraïne heeft dit veranderd. Plotseling werden Polen, Slowakije, Hongarije en Roemenië de directe grens van de EU met een oorlogsgebied. De invasie heeft ook het geostrategische belang vergroot van landen die aan Rusland of het door Rusland gecontroleerde Wit-Rusland grenzen (Litouwen, Letland, Estland en Finland), en van landen die aan de strategisch cruciale

Zo is het aantal Amerikaanse soldaten in Centraal-Oost-Europa meer dan verdubbeld tot ruim 14.000. De meesten van hen – ongeveer 10.000 – bevinden zich in Polen, dat ook het land is dat het meest heeft geprofiteerd van deze ontwikkelingen. Als de grootste en rijkste natie in de MOE (en de op vijf na grootste economie in de EU), streeft het al lang naar een leidende rol in het centrale en noordoostelijke kwadrant, in staat om zowel Rusland als de Frans-Duitse as tegenwicht te bieden. Het conflict heeft dit project een enorme impuls gegeven.

Polen, dat altijd onwankelbaar pro-VS en pro-NAVO is geweest, had al vóór het conflict een van de meest geduchte legers in Europa. En in het afgelopen jaar heeft het een grootschalig herbewapeningsplan gelanceerd om een ​​300.000 man sterk hightech leger op te bouwen en het land om te vormen tot de militaire supermacht van Europa. Cruciaal is dat deze strategie evenzeer gericht is op Duitsland (en de EU) als op Rusland: afgelopen augustus vergeleek de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Zbigniew Rau “Russisch imperialisme” met “imperialistische praktijken binnen de EU”, vooral van Duitsland.

Ondertussen heeft Polen miljoenen Oekraïense vluchtelingen verwelkomd en heeft het Oekraïne honderden tanks en andere wapensystemen gegeven (waaronder enkele MiG-29 straaljagers). Na het Amerikaanse besluit om van Polen een permanente basis te maken voor het V Corps van het Amerikaanse leger, dat het bevel voert over de Amerikaanse landstrijdkrachten aan de oostflank, is het land in feite het logistieke centrum geworden van de oorlogsinspanningen van de NAVO in Oekraïne. Als gevolg hiervan wordt ook het zelfbeeld van Polen als een aspirant-regionale macht steeds duidelijker. Vorige maand suggereerde de Poolse ambassadeur in Frankrijk  dat Polen indien nodig “het conflict zou kunnen betreden”. En er is zelfs een  levendig debat  in Polen over de vraag of het met Oekraïne moet fuseren tot een federale of confederale staat.

De ambitie van Polen sluit duidelijk aan bij het streven van Amerika om het machtsevenwicht in Europa te verschuiven naar het ‘nieuwe Europa’, wat verklaart waarom de VS het snel aanzienlijke steun hebben verleend, zelfs ten koste van het zaaien van verdere verdeeldheid op het continent. “Polen is onze belangrijkste partner op het vasteland van Europa geworden”, vertelde een hoge functionaris van het Amerikaanse leger in Europa aan Politico. Het is veelbetekenend dat Biden, na vorige maand Oekraïne te hebben bezocht, nog maar één extra tussenstop maakte tijdens zijn Europese reis: Warschau.

Of dit zich zal vertalen in een langdurige verschuiving van de politieke macht naar het Oosten zal ook afhangen van de economische dynamiek. West-Europa behoudt op dit front nog steeds het primaat, maar zijn economieën, met name die van Duitsland, hebben een zware klap gekregen als gevolg van het conflict en de bijbehorende sancties. Er zal veel van afhangen of de hermilitarisering van Europa de komende jaren een blijvend kenmerk wordt, in welk geval de MOE en de Baltische staten – die momenteel het meest investeren in hun defensie- en technologische sectoren – er ook economisch van zouden profiteren door een centrale rol in het langetermijndefensie-industriebeleid van de EU.

Een andere factor zal de groeiende kloof zijn die wordt veroorzaakt door het conflict in de MOE. Hongarije, voorheen de nauwste bondgenoot van Polen in de Visegrád-groep, heeft geweigerd wapens naar Oekraïne te sturen en heeft nauwe economische banden met Moskou onderhouden, onder meer door Russische energie tegen gunstige voorwaarden te blijven importeren. Viktor Orbán heeft expliciet de kant van Macron gekozen in de kwestie van de Euro-Amerikaanse betrekkingen. “Momenteel neemt de EU kritiekloos het standpunt van de VS over, waarbij de belangen van de VS simpelweg worden gepresenteerd als Europese belangen”, zei Orbán afgelopen oktober. “Dit is precies waarom Europa vandaag een van de verliezers is in deze oorlog en de VS een van de winnaars.”

Dit alles verandert echter niets aan het feit dat de kloof tussen Oost en West in Europa groter is dan de afgelopen decennia – en dat zal in de nabije toekomst zo blijven. Uiteindelijk heeft West-Europa er alle belang bij om zijn afhankelijkheid van de VS en de NAVO te verminderen, een diplomatieke oplossing voor het conflict te bereiken en, zoals Macron betoogde, de veiligheids- en economische betrekkingen met Rusland te normaliseren. Midden- en Oost-Europa daarentegen heeft alle reden om bang te zijn voor Rusland en voorstander te zijn van nauwere betrekkingen met de VS en de NAVO.

Het is daarom moeilijk in te zien hoe de belangen en aspiraties van de twee subblokken ooit met elkaar kunnen worden verzoend, vooral in de context van de EU-politiek. Als landen als Frankrijk serieus zijn over “strategische autonomie”, zullen ze het blijkbaar alleen moeten doen.

Help ons de censuur van BIG-TECH te omzeilen en volg ons op Telegram:

Telegram: t.me/dissidenteen

Meld je aan voor onze gratis dagelijkse nieuwsbrief, 10.000 gingen je al voor:

[newsletter_form button_label=”Abonneer!”]

[newsletter_field name=”email” label=”Email”]

[/newsletter_form]

https://dissident.one/2023/04/21/der-spiegel-is-macron-nu-helemaal-gek/